Niềng răng là giải pháp điều trị phổ biến để chỉnh sửa các khuyết điểm về hình dáng, kích thước và vị trí của răng, giúp cải thiện thẩm mỹ và chức năng cắn nhai. Trong quá trình niềng răng, dây cung chỉnh nha đóng vai trò vô cùng quan trọng để tạo lực kéo và dịch chuyển răng về đúng vị trí.
Vậy dây cung niềng răng là gì? Có những loại dây cung nào? Tác dụng của dây cung đối với việc niềng răng như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin hữu ích về dây cung chỉnh nha để giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động cũng như vai trò quan trọng của bộ phận này trong quá trình điều trị niềng răng.
Dây cung niềng răng là gì?
Dây cung niềng răng là một dây cung kim loại được gắn vào các răng cần chỉnh sửa để tạo lực kéo, giúp di chuyển răng dần về đúng vị trí mong muốn. Thông thường, dây cung được cố định vào từng răng thông qua các mắc cài orthodontic. Khi siết chặt dây cung, lực kéo sẽ được truyền đến các mắc cài và dần dần di chuyển răng theo đúng kế hoạch điều trị của bác sĩ.
Các loại dây cung niềng răng phổ biến hiện nay bao gồm: dây cung hợp kim kim loại quý, dây cung thép không gỉ, dây cung Cobalt – Chromium, dây cung Niken – Titan và dây cung Titan – Beta… Tùy theo nhu cầu điều trị mà bác sĩ sẽ lựa chọn loại dây cung phù hợp với từng người bệnh.
Tác dụng của dây cung trong niềng răng
Trong suốt quá trình điều trị niềng răng, dây cung đóng vai trò đặc biệt quan trọng để tạo lực kéo và di chuyển các răng về đúng vị trí. Cụ thể, dây cung có nhiều tác dụng sau:
Giai đoạn san đều răng
Giai đoạn san đều răng là bước đầu tiên cực kỳ quan trọng trong quá trình niềng răng. Lúc này, các răng thường xuất hiện nhiều khuyết điểm như móm, vẩu, lệch lạc, xô lệch khỏi vị trí bình thường.
Để có thể điều chỉnh răng về đúng vị trí sau này, trước hết các răng cần được san phẳng để cân bằng và song song với nhau. Bác sĩ sẽ sử dụng dây cung để tạo một lực kéo nhẹ nhàng lên từng răng. Mục đích là để dịch chuyển từ từ răng về cùng mặt phẳng, cùng đường thẳng.
Quá trình này có thể kéo dài từ 2-6 tháng tùy thuộc mức độ lệch lạc ban đầu của răng. Đồng thời, dây cung cũng tạo khoảng trống giữa các răng để có thể đặt mắc cài hoặc sử dụng kem dán tạm thời cố định răng.
Khi các răng đã được san phẳng, đều nhau về chiều cao thì mới có thể tiến hành các bước khác của quá trình niềng răng.
Giai đoạn đóng khoảng trong niềng răng
Sau khi hoàn thành giai đoạn san phẳng răng, bác sĩ sẽ chuyển sang bước tiếp theo là đóng khoảng trong giữa các răng bằng dây cung. Lúc này, các răng đã song song và cân bằng nhau nhưng vẫn còn khoảng trống giữa chúng.
Để đưa răng về vị trí cuối cùng như mong muốn, bác sĩ sẽ siết chặt dần dây cung để tăng lực kéo. Khi lực kéo tăng dần, các răng sẽ bị lôi kéo và dịch chuyển gần về phía nhau hơn. Điều này sẽ giúp rút ngắn và đóng dần các khoảng hở giữa các răng do chúng bị móm, lệch lạc.
Giai đoạn đóng khoảng trong kéo dài khoảng 3-9 tháng, tùy thuộc mức độ lệch lạc ban đầu của răng. Đây là giai đoạn then chốt để điều chỉnh răng về đúng vị trí và cắn khít vào nhau khi khép miệng. Do đó, phối hợp tốt với bác sĩ để siết dây cung đúng lực và thời điểm là điều vô cùng quan trọng.
Giai đoạn chỉnh khớp cắn và duy trì
Sau khi hoàn thành việc điều chỉnh răng về đúng vị trí và đóng kín khoảng hở giữa các răng, quá trình niềng răng bước sang giai đoạn duy trì. Lúc này, dây cung vẫn được giữ nguyên và siết chặt với một lực vừa phải.
Mục đích là nhằm duy trì vị trí mới của các răng sau khi đã điều chỉnh, tránh tình trạng răng bị di chuyển trở lại do lực cắn mạnh. Giai đoạn này kéo dài khoảng 4-12 tháng cho đến khi các răng đã ổn định vững chắc ở vị trí mới.
Ngoài ra, dây cung còn được sử dụng để chỉnh khớp cắn bằng cách tạo lực kéo ngang. Việc này giúp căn chỉnh chính xác khớp cắn giữa hàm trên và hàm dưới. Mục đích cuối cùng là để đem lại hàm răng thẩm mỹ, khớp cắn chuẩn và lực cắn phù hợp cho người bệnh.
Các loại dây cung niềng răng
Trong quá trình điều trị niềng răng, việc lựa chọn loại dây cung phù hợp là vô cùng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả và thời gian điều trị. Hiện nay có rất nhiều loại dây cung niềng răng khác nhau trên thị trường với nhiều ưu điểm riêng.
Dưới đây là các loại dây cung phổ biến nhất hiện nay cùng một số ưu nhược điểm đặc trưng của từng loại để bạn có thể tham khảo:
Dây cung chỉnh nha hợp kim kim loại quý
Dây cung hợp kim kim loại quý thường được làm từ các kim loại đắt tiền như vàng, bạch kim hay palađi. Loại dây cung này có những ưu điểm nổi bật:
- Độ bền cơ học cao, có thể duy trì lực kéo mạnh mà không sợ bị đứt gãy.
- Khả năng chống ăn mòn và kháng axit tốt nên ít bị ảnh hưởng bởi môi trường axit trong khoang miệng.
- Hiệu quả kháng khuẩn tốt, ngăn ngừa vi khuẩn bám dính vào dây cung.
- ít gây kích ứng hoặc dị ứng cho niêm mạc miệng.
- Tính thẩm mỹ cao, màu sắc đẹp, phù hợp với nhiều đối tượng.
Do các ưu điểm trên, dây cung hợp kim kim loại quý phù hợp với nhiều đối tượng điều trị niềng răng như trẻ em, người lớn, người già. Tuy nhiên, giá thành của dây cung loại này khá đắt, cao gấp nhiều lần so với các loại dây cung thông thường.
Dây cung Stainless Steel (thép không gỉ)
Dây cung Stainless Steel hay còn gọi là dây cung thép không gỉ được làm từ hợp kim sắt, crôm và một lượng nhỏ niken. Đây là loại dây cung phổ biến và được sử dụng rộng rãi trong điều trị niềng răng vì có nhiều ưu điểm:
- Giá thành rẻ, chi phí sản xuất thấp nên giá bán cạnh tranh hơn so với các loại dây cung khác.
- Có độ bền cơ học cao, chịu lực tốt, ít bị biến dạng khi tác động lực mạnh lên răng.
- Dễ uốn nắn, bác sĩ có thể dễ dàng làm thay đổi hình dáng dây cung khi cần thiết.
Tuy nhiên, dây cung thép không gỉ cũng có một số nhược điểm nhất định:
- Chứa một lượng nhỏ niken nên có thể gây dị ứng cho một số người.
- Độ bền về màu sắc kém, dễ bị ố vàng theo thời gian.
- Khả năng chống gỉ sét kém hơn một số loại dây cung khác.
Nhìn chung, dây cung thép không gỉ vẫn là lựa chọn phổ biến với nhiều ưu điểm vượt trội về giá cả và tính năng. Tuy nhiên, tùy trường hợp, bác sĩ có thể lựa chọn loại dây cung khác phù hợp hơn với từng người bệnh.
Dây cung niềng răng Cobalt – Chromium
Dây cung Cobalt-Chromium (CoCr) là sự kết hợp giữa nguyên tố Cobalt và Chromium tạo thành một hợp kim chắc chắn. Đây được xem là một trong những loại dây cung tốt nhất hiện nay với nhiều ưu điểm:
- Độ bền cơ học cao, có thể duy trì lực nặng mà không sợ biến dạng hay đứt gãy.
- Khả năng chống ăn mòn tốt, ít bị ảnh hưởng bởi axit và các tác nhân hóa học trong miệng.
- Hiếm khi gây dị ứng cho người dùng như các loại dây cung có chứa nicken.
- Giá thành rẻ hơn so với dây cung kim loại quý.
Tuy nhiên, dây cung CoCr cũng có một số hạn chế nhất định:
- Độ cứng khá cao, khó uốn nắn và sửa đổi hình dáng.
- Có thể gây mất thẩm mỹ do bị ố vàng theo thời gian.
- Độ co giãn kém nên khó tạo lực kéo từ từ và nhẹ nhàng.
Nhìn chung, dây cung CoCr là sự lựa chọn tối ưu về giá cả cũng như độ bền và tính thẩm mỹ. Tuy nhiên, tùy trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn các loại dây cung khác cho phù hợp.
Dây cung Niken – titan (Niti)
Dây cung Niti là sự kết hợp giữa niken và titan tạo thành một hợp kim đặc biệt. Điểm nổi bật của dây cung Niti là độ mềm, dễ uốn nắn, cho phép gia nhiệt và nắn dạng nhiều lần mà không ảnh hưởng đến tính năng. Một số ưu điểm của dây cung Niti:
- Mềm dẻo, dễ dàng uốn nắn và thay đổi hình dáng mà không sợ bị gãy.
- Tạo lực kéo nhẹ nhàng và từ từ hơn các loại dây cung cứng.
- Ít gây đau rát cho người điều trị.
- Độ bền cơ học tốt, khả năng chịu lực cao.
- Cho phép nung nóng lại để sửa chữa khi dây bị biến dạng.
Do các ưu điểm trên, dây cung Niti đặc biệt phù hợp sử dụng cho trẻ em hoặc người lớn nhưng sợ đau khi niềng răng. Tuy nhiên, giá thành của dây cung Niti cao hơn so với một số loại dây cung thông thường.
Dây cung Titan – Beta (TMA)
Dây cung TMA là sự kết hợp của titan và molybden tạo thành một hợp kim có cả tính chất cứng và mềm. Đây được xem là loại dây cung lý tưởng cho niềng răng với nhiều ưu điểm:
- Kết hợp được cả độ cứng và dẻo dai nên có thể tạo lực mạnh mẽ khi cần thiết nhưng vẫn không gây tổn thương niêm mạc.
- Độ bền cơ học rất cao, chịu lực tốt, hạn chế tình trạng bị biến dạng hay đứt gãy.
- Khả năng chống ăn mòn tốt, ít bị ảnh hưởng bởi axit và các tác nhân hoá học.
- Hiếm khi gây dị ứng, phù hợp với hầu hết mọi người.
- Giá thành vừa phải, nằm trong tầm giá trung bình.
Nhờ những ưu điểm trên, dây cung TMA ngày càng được lựa chọn phổ biến để thay thế các loại dây cung truyền thống. Tuy nhiên, tùy trường hợp cụ thể mà bác sĩ có thể kê đơn loại dây cung khác cho phù hợp.
Như vậy, mỗi loại dây cung lại có những ưu nhược điểm riêng. Chính vì thế, tùy theo nhu cầu điều trị mà bác sĩ sẽ lựa chọn loại dây cung phù hợp cho từng cá nhân.
Các bước đeo dây cung niềng răng như thế nào?
Quá trình đeo dây cung niềng răng bao gồm các bước cơ bản sau:
Bước 1: Thăm khám và lên kế hoạch điều trị
Trước tiên, bác sĩ sẽ kiểm tra tình trạng răng miệng và các vấn đề cần điều trị của bệnh nhân. Sau đó, dựa trên kết quả thăm khám, bác sĩ sẽ lên phương án điều trị chi tiết bằng phương pháp niềng răng.
Bước 2: Gắn mắc cài lên bề mặt răng
Tùy theo kế hoạch điều trị, bác sĩ sẽ dán các mắc cài orthodontic lên bề mặt những răng cần điều chỉnh. Mắc cài có các móc nhỏ để giữ chặt dây cung.
Bước 3: Gắn dây cung vào mắc cài
Sử dụng kẹp móc chuyên dụng, bác sĩ sẽ ghép nối từng mắc cài với nhau bằng dây cung theo đúng thiết kế. Mỗi răng sẽ được nối với các răng khác bằng dây cung theo trình tự nhất định.
Bước 4: Siết chặt dây cung với lực vừa phải
Sử dụng kìm orthodontic, bác sĩ siết chặt từng đoạn dây cung với lực vừa đủ để bắt đầu quá trình di chuyển và san phẳng răng.
Bước 5: Cố định dây cung bằng composite hoặc kem dán
Sau khi siết chặt, các đầu móc dây cung sẽ được cố định vào răng bằng composite hoặc kem dán để tránh bị tuột ra.
Bước 6: Kiểm tra lại và theo dõi
Bác sĩ sẽ kiểm tra lại tình trạng dây cung, mắc cài và răng sau khi hoàn tất đeo dây cung. Sau đó, hẹn người bệnh quay lại định kỳ để siết chặt và thay dây cung
Các vấn đề thường gặp đối với dây cung niềng răng và cách xử lý
Như vậy, quá trình đeo dây cung niềng răng đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác và có nhiều bước cần lưu ý. Việc lựa chọn loại dây cung phù hợp, siết chặt đúng lực và cố định dây cung chắc chắn là vô cùng quan trọng.
Tuy nhiên, trong quá trình mang dây cung niềng răng, người bệnh có thể gặp một số rắc rối như dây bị tuột, đứt hay va vào niêm mạc. Dưới đây là một số vấn đề thường gặp với dây cung và cách khắc phục chúng.
Dây cung bị tuột
Dây cung bị tuột ra khỏi răng là một trong những vấn đề phổ biến nhất xảy ra trong quá trình niềng răng. Nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tình trạng này là do kem dán hoặc composite dùng để cố định dây cung không được làm kín hoàn toàn.
Khi ăn uống, nhai đồ ăn cứng hoặc vệ sinh răng miệng thiếu ý tứ có thể khiến kem dán bị lỏng ra và dây cung bị tuột dần. Ngoài ra, do quá trình di chuyển răng, kem dán có thể bị mòn và không còn giữ chặt dây cung nữa.
Để khắc phục tình trạng này, bạn cần làm sạch răng bằng nước súc miệng, sau đó dùng tăm bông lau chùi vùng dây cung bị tuột. Tiếp theo, bôi lại một lớp kem dán mới hoặc composite để cố định chặt dây cung vào răng.
Nếu tình trạng dây cung bị tuột xảy ra thường xuyên và nghiêm trọng, bạn cần đến gặp nha sĩ để được kiểm tra và xử lý đúng cách. Không nên để dây cung tuột dài ngày vì sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
Dây cung đâm vào má
Trong một số trường hợp, dây cung hoặc mắc cài bị lỏng có thể đâm vào niêm mạc má gây đau đớn và viêm nhiễm. Nguyên nhân thường do dây cung bị siết quá chặt hoặc quá lỏng, khiến góc nhọn của mắc cài đâm vào má.
Để khắc phục tình trạng này, điều đầu tiên cần làm là dùng nước muối ấm để súc miệng nhằm làm sạch vết thương. Sau đó, bạn nên đến gặp nha sĩ sớm nhất có thể để được điều chỉnh lại dây cung cho vừa vặn, tránh gây tổn thương thêm cho niêm mạc.
Thông thường, bác sĩ sẽ nới lỏng phần dây cung gây tổn thương, sau đó dùng miếng dán y tế để bảo vệ vùng da bị tổn thương. Nếu tình trạng nặng, có thể cần tháo bỏ hoàn toàn dây cung để vết thương được lành hẳn.
Để phòng tránh tình trạng này, người bệnh cần thường xuyên theo dõi tình trạng dây cung và đến gặp bác sĩ nếu thấy bất cứ dấu hiệu bất thường nào.
Dây cung niềng răng bị đứt
Trong quá trình niềng răng, dây cung có thể bị đứt do nhiều nguyên nhân như:
- Bệnh nhân cắn phải thức ăn cứng, đồ vật sắc nhọn khiến dây cung bị đứt lìa.
- Do va chạm mạnh vào răng khi vận động, chơi thể thao.
- Dây cung bị kéo căng quá mức, vượt quá giới hạn chịu lực của vật liệu.
- Chất lượng dây cung kém, không đảm bảo độ bền.
Khi dây cung bị đứt, bệnh nhân sẽ cảm thấy dây cung bung ra và tuột khỏi răng. Lúc này, tuyệt đối không nên tự ý tháo dây cung đứt ra khỏi miệng vì rất dễ làm tổn thương niêm mạc.
Thay vào đó, bạn cần đến ngay nha sĩ để được tháo bỏ và thay dây cung mới. Bác sĩ sẽ kiểm tra nguyên nhân và đưa ra biện pháp ngăn ngừa tái phát trong quá trình điều trị tiếp theo. Điều này nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị cho người bệnh.
Nuốt phải dây cung chỉnh nha
Trong một số trường hợp hiếm gặp, người bệnh có thể vô tình nuốt phải dây cung hoặc mắc cài trong lúc ăn uống. Đây là tình huống nguy hiểm cần xử lý khẩn cấp và đúng cách.
Khi nuốt phải dây cung hay mắc cài, bạn tuyệt đối không được tự ý lấy chúng ra khỏi miệng. Việc này rất dễ gây tổn thương, xước xát thực quản và dạ dày.
Thay vào đó, bạn cần nhanh chóng đến ngay cơ sở y tế gần nhất hoặc bệnh viện tai mũi họng để được các bác sĩ can thiệp lấy dây cung ra một cách an toàn. Các bác sĩ sẽ sử dụng kềm nội soi đặc biệt để lấy dây cung mà không gây tổn thương.
Sau khi lấy dây cung ra, bạn sẽ được theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe và điều trị phục hồi nếu cần thiết. Khi ổn định, bác sĩ sẽ thay dây cung mới cho bạn để điều trị tiếp tục.
Thức ăn giắt vào dây cung mắc cài
Khi đang trong quá trình điều trị niềng răng, rất dễ xảy ra tình trạng thức ăn, đặc biệt là thức ăn dạng sợi như mì, bún… bị mắc vào các kẽ hở giữa dây cung và mắc cài.
Khi gặp trường hợp này, bạn có thể sử dụng chỉ nha khoa chuyên dụng để đưa vào kẽ răng và lấy thức ăn ra ngoài. Sau đó, nhớ súc miệng thật sạch bằng nước ấm có pha muối hoặc dung dịch súc miệng chuyên dụng.
Tuy nhiên, nếu thức ăn bị mắc kẹt sâu và khó lấy ra, bạn không nên cố gắng lấy mòn mà hãy đến ngay nha sĩ để được xử lý. Các bác sĩ sẽ có công cụ chuyên dụng để lấy sạch phần thức ăn mắc kẹt một cách nhanh chóng và an toàn.
Việc để lâu ngày thức ăn mắc vào các kẽ hở của dây cung rất dễ gây viêm nhiễm. Vì vậy, khi gặp tình trạng này, bạn cần xử lý sớm để tránh các biến chứng đáng tiếc.
Các câu hỏi thường gặp về dây cung chỉnh nha
Ngoài những vấn đề thường gặp với dây cung đã đề cập ở trên, còn có một số câu hỏi khác mà người bệnh cũng hay thắc mắc khi sử dụng dây cung niềng răng. Dưới đây là một số câu hỏi phổ biến nhất cùng với lời giải đáp chi tiết:
Kích thước dây cung niềng răng?
Kích thước dây cung niềng răng thường có đường kính từ 0,12 mm – 0,64 mm tùy theo lực cần tạo và vị trí răng cần nắn chỉnh. Dây cung càng to sẽ tạo lực càng mạnh để kéo những răng lệch vị trí nhiều.
Bao lâu thay dây cung niềng răng 1 lần?
Thông thường, tần suất thay dây cung khoảng 4 – 6 tuần/lần. Tuy nhiên, tùy độ tuổi và tình trạng răng miệng mà thời gian này có thể thay đổi. Ví dụ trẻ nhỏ thường thay nhanh hơn, khoảng 2 tuần/lần.
Tác dụng của chỉ thép nha khoa
Chỉ thép nha khoa được sử dụng rộng rãi trong điều trị niềng răng với mục đích chính là buộc chặt dây cung và mắc cài với nhau. Cụ thể, chỉ thép nha khoa có các công dụng sau:
- Giữ chặt dây cung và mắc cài, không cho chúng bị tuột ra khi chịu lực kéo mạnh trong quá trình niềng răng.
- Giúp cố định vị trí của dây cung sau khi bác sĩ đã siết chặt đúng vị trí cần thiết.
- Kết dính các mắc cài với nhau tạo thành một khối liền mạch, tránh tình trạng mắc cài bị lỏng lẻo.
- Tạo điểm neo chắc chắn giữa dây cung và mắc cài để lực kéo được truyền đều.
- Giúp quá trình thay dây cung được dễ dàng và thuận tiện hơn.
Nhờ đó, chỉ thép nha khoa góp phần quan trọng vào việc duy trì hiệu quả điều trị và đảm bảo an toàn cho người bệnh trong suốt quá trình mang dây cung niềng răng.
Làm sao để giảm đau khi siết dây cung?
Để giảm cảm giác đau rát khi siết dây cung, bạn có thể súc miệng bằng nước muối trước khi thao tác. Ngoài ra, sử dụng dây cung mềm cũng làm giảm đau hiệu quả. Nếu vẫn còn đau, bạn có thể dùng thuốc giảm đau nha khoa.
Có thể tự thay dây cung niềng răng tại nhà được không?
Trong quá trình niềng răng, việc thay dây cung định kỳ là điều cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, bạn tuyệt đối không nên tự ý thay dây cung tại nhà vì những lý do sau:
- Việc thay dây cung đòi hỏi kỹ thuật chuyên môn và kinh nghiệm của nha sĩ. Bạn khó có thể tự thay đúng cách.
- Rất dễ gây tổn thương niêm mạc miệng, làm lỏng hoặc tháo rụng mắc cài khi tự ý thao tác.
- Không đảm bảo vệ sinh và tiệt trùng dụng cụ, tay, dây cung, gây nguy cơ nhiễm trùng.
- Khó có thể siết dây cung đúng lực cần thiết cho từng giai đoạn điều trị.
- Có thể kéo dài thời gian điều trị do không thay dây cung đúng liệu trình.
Do đó, bạn nên tuân thủ lịch hẹn và đến nha sĩ để được thay dây cung một cách chuyên nghiệp, đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.
Dây cung vuông niềng răng
Dây cung vuông là một loại dây cung đặc biệt, có tiết diện hình vuông thay vì hình tròn như các loại dây cung thông thường.
Dây cung vuông thường có kích thước vào khoảng 0.43×0.64 mm và được sử dụng trong những trường hợp cần tạo lực nặng hơn để kéo những răng lệch vị trí nghiêm trọng về đúng vị trí.
Ưu điểm của dây cung vuông là khả năng tạo lực kéo mạnh hơn so với dây cung tròn cùng kích thước, nhờ đó rút ngắn thời gian điều trị cho những trường hợp răng lệch nặng.
Tuy nhiên, nhược điểm của dây cung vuông là dễ gây đau rát và khó chịu cho người điều trị hơn. Chính vì vậy, bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định sử dụng loại dây cung này.
Thay dây cung bao lâu mới xong, có đau không?
Thời gian thay dây cung mới chỉ mất khoảng 15 – 30 phút. Bạn có thể cảm thấy khó chịu nhẹ khi tháo dây cũ ra. Tuy nhiên, cảm giác đau rát sẽ nhanh chóng giảm sau khi được gắn dây cung mới.
Như vậy, qua bài viết có thể thấy dây cung chỉnh nha đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo lực kéo và di chuyển răng về đúng vị trí. Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các vấn đề liên quan đến dây cung trong quá trình niềng răng.
